Πώς λες σε μια οικογένεια που έχασε κάποιον από γενοκτονία ότι μπορεί να έθαψαν λάθος σώμα;
Αυτή είναι η εξαιρετικά λεπτή πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι οργανώσεις αγνοουμένων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Προσπαθούν να εντοπίσουν περίπου 7.000 ανθρώπους που δεν έχουν βρεθεί ακόμη, σχεδόν 30 χρόνια μετά το τέλος του Βοσνιακού πολέμου, ο οποίος διήρκεσε από το 1992-95.
Εν τω μεταξύ, τα απομεινάρια σχεδόν 2.000 ανθρώπων βρίσκονται άγνωστα στη χώρα.
Το προφανές συμπέρασμα θα ήταν ότι κάποιοι από τους αγνοούμενους μπορεί να βρεθούν σε αυτές τις τοποθεσίες.
Αλλά μια άλλη αγωνιστική πιθανότητα είναι ότι κανένας συγγενής δεν έχει διεκδικήσει τα πτώματα επειδή πιστεύουν ότι έχουν ήδη θάψει τα μέλη της οικογένειάς τους.
Μεταξύ 1992 και 2001, 8.000 υποθέσεις εντοπίστηκαν χωρίς τη χρήση DNA, λέει ο Μάθιου Χόλιντεϊ, διευθυντής προγράμματος στην Ευρώπη για τη Διεθνή Επιτροπή Αγνοουμένων (ICMP).
Λέει ότι ενώ η συντριπτική πλειοψηφία ήταν σωστή, υπάρχει ένα στοιχείο κινδύνου αν δεν χρησιμοποιείτε οδοντιατρικά αρχεία, δακτυλικά αποτυπώματα ή DNA.
Η μειωσιμότητα μπορεί να είναι μεταξύ 15 και 20%.
Οπότε είναι ένα σημαντικό ζήτημα.
Η Δ.Ε.Μ.Π. βρίσκεται στην πρωτοπορία των προσπαθειών για τον εντοπισμό και τον εντοπισμό των υπολειμμάτων των θυμάτων από την ίδρυσή της το 1996.
Το πρωτοποριακό εργαστήριο DNA άρχισε να εργάζεται στο Σεράγεβο το 2001.
Τώρα αποτελεί μέρος μιας νέας πορείας στη Βοσνία για την απόκτηση αιματολογικών εξετάσεων από τα μέλη της οικογένειας των αγνοουμένων.
Αυτό περιλαμβάνει ορισμένες από τις περιπτώσεις των οποίων οι υποθέσεις είχαν προηγουμένως κριθεί επιλύσιμες.
Είναι σημαντικό να προσεγγίσουμε τις οικογένειες και να πάρουμε δείγμα αναφοράς, να αποκλείσουμε την πιθανότητα ο συγγενής τους να βρίσκεται σε νεκροτομείο, αναφέρει ο κ. Holliday.
Θα μιλήσουμε και θα τους καθοδηγήσουμε στη διαδικασία.
Το βασικό είναι, αν παρέχετε αίμα, μπορεί να διαπιστώσετε ότι ο συγγενής σας είναι σε ένα ράφι σε ένα νεκροτομείο.
Δεν θα προτιμούσατε να το ανακαλύψετε αυτό; "Η εξαφάνιση εξακολουθεί να περιλαμβάνει περίπου 800 θύματα της σφαγής της Σρεμπρένιτσα το 1995, όταν οι Βοσνιακές-Σερβικές δυνάμεις δολοφόνησαν συστηματικά περισσότερους από 8.000 Βόσνιους Μουσουλμάνους άνδρες και αγόρια.
Κάθε καλοκαίρι, μερικά ακόμη θύματα τίθενται σε ηρεμία, χάρη στο έργο του IMP και των εταίρων του, συμπεριλαμβανομένου του Ινστιτούτου Αγνοουμένων της Βοσνίας.
Φέτος, 14 άτομα θάφτηκαν σε μια τελετή στο νεκροταφείο Ποτοκάρι κοντά στη Σρεμπρένιτσα.
Αυτό μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά στους συγγενείς εκείνων που πέθαναν.
Είναι δύσκολο να μην έχετε ένα μέρος όπου μπορείτε να αποτίετε φόρο τιμής στους αγαπημένους σας, λέει η Μιρέλα Οσμανόβιτς, η οποία εργάζεται στο Κέντρο Μνήμης της Σρεμπρένιτσα.
Οι δύο έφηβοι αδελφοί της, Βέλιντ και Αχμέντιν, πέθαναν και οι δύο στη σφαγή δύο χρόνια πριν γεννηθεί.
Ευτυχώς, βρήκαμε τα πτώματα τους, λέει, και τα θάψαμε στο Κέντρο Μνήμης στη Σρεμπρένιτσα.
Αλλά το να βρουν τα κόκκαλά τους και να δεχτούν αυτό που είχε συμβεί ήταν μια πραγματικά μακρά διαδικασία.
Και γνώριζε πολύ καλά την αγωνία, ανάμεικτη με την ελπίδα, που ένιωθαν οι γονείς της τη δεκαετία πριν τα σώματα των γιων τους βρεθούν και αναγνωριστούν.
Λέει ότι η στιγμή σηματοδότησε το κλείσιμο ενός οδυνηρού κεφαλαίου της ζωής τους, γιατί μέχρι τότε ήλπιζαν ότι κάποιος θα χτυπούσε την πόρτα και θα έλεγε ότι οι αδελφοί της ήταν ζωντανοί.
Θάφτηκαν το 2006 και το 2008.
Αυτό ήταν αρκετά νωρίς.
Ακόμη και 30 χρόνια μετά τη γενοκτονία, υπάρχουν οικογένειες που δεν έχουν βρει τα αγαπημένα τους πρόσωπα, λέει η Μιρέλα.
Zekija Avdibegovic είναι από μια τέτοια οικογένεια.
Προΐσταται της ένωσης αγνοουμένων στην πόλη Ιλίας, κοντά στο Σεράγεβο.
Περισσότερα από 30 χρόνια από την εξαφάνισή τους, εξακολουθεί να ελπίζει σε νέα του συζύγου της, του γιου της και επτά άλλα μέλη της οικογένειας.
Ειλικρινά, είναι μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία, μου λέει.
Ήμασταν δύο νέοι που προσπαθούσαμε να φτιάξουμε ένα σπίτι και να μεγαλώσουμε μια οικογένεια.
Τώρα ο σκοπός της ζωής μας είναι απλά να μάθουμε για τους αγαπημένους μας, να τους θάψουμε και να τους θάψουμε.
Η Ζέκια ελπίζει ότι η τελευταία κίνηση για εξετάσεις αίματος μπορεί να φέρει κάποιες απαντήσεις και αυτό που αποκαλεί ανακούφιση.
Γνωρίζω ότι σκοτώθηκαν, λέει για τα μέλη της οικογένειάς της.
Αλλά το να ξέρω ότι κάποιος ξέρει πού είναι τα σώματά τους με προβληματίζει.
Χωρίς τάφο για επίσκεψη, είναι δύσκολο.
Προσθέτει στη θλίψη μου.Ο χρόνος είναι ένα άλλο στοιχείο.
Η Ζεκία τονίζει ότι σε όλο και περισσότερες περιπτώσεις, μπορεί να μην υπάρχουν κατάλληλοι συγγενείς για να παρέχουν δείγματα αίματος.
Η ΜΠΕΠ σημειώνει ότι δεν υπάρχει χρονικό όριο ούτε για το έργο του οργανισμού του ούτε για το Ινστιτούτο Αγνοουμένων.
Και αναγνωρίζει ότι ενώ κάποιοι άνθρωποι δεν θα βρεθούν ποτέ, με επιπλέον προσπάθεια, μπορούμε ακόμα να βρούμε πολλά περισσότερα.
Αν το δείγμα αίματος παράγει αποτελέσματα, μερικές οικογένειες που πενθούν μπορεί επιτέλους να μπορέσουν να θάψουν τα ίχνη των συγγενών τους.
Και μερικά από τα απομεινάρια μυστηρίου στα νεκροτομεία μπορεί επιτέλους να ταυτοποιηθούν.